Distopya?

Günümüz dünyasında, kâbuslarla dolu gelecek vizyonları, birçok yazarın ve sanatçının ilgisini çekiyor. Distopya, adeta karanlık bir aynaya benzer, içinde insanlığın derinliklerine ve gelecekle ilişkili korkularına dair yansımalar barındırır. Bu yazıda, distopyanın ne olduğuna ve insanlar tarafından neden bu kadar sevildiğine bakacağız.

Distopya kelimesi genelde ütopyaların tam tersini anlatmak için kullanılır tamam da distopya, ütopya bu kavramlar ne anlama geliyor? Ütopyalar, bugün gerçekleşmesi imkânsız toplum tasarımlarıdır. Bu terim ilk kez Thomas More’un “Utopia” kitabında kullanılmıştır ve temelleri aslında Platon’un “Devlet adlı eserine dayanır.

Ütopyalarda her şey mükemmel bir şekilde işler; insanlar kargaşadan uzak bir toplumda, eşit ve adaletli bir şekilde paylaştırılan kaynaklarla, barış içinde ve refah seviyesi yüksek bir şekilde yaşar. Hatta örnek vermek gerekirse More’un ütopyasında özel mülk yasaktır. Herhangi bir para mantığı olmamakla birlikte herkes devlet için çalışır ve üretilenlerden ihtiyacı kadarını alır. Günde 6 saat çalışılır ve kalan zamanda ise herkes bilim ya da sanatla ilgilenir. Aynı Platon’un “Devlet”inde olduğu gibi yöneticiler çok sıkı bir eğitimle yetiştirilir.

Tamam şimdi ütopyayı anladığımıza göre distopyada neler olduğuna geçebiliriz. Sayabileceğimiz bayağı bir detay var tabiki ama ben bunlardan 5 tanesini size anlatacağım.

Totaliter Kontrol: Distopik toplumlarda genellikle otoriter hükümetler veya kurumlar vardır. Bu hükümetler, vatandaşların yaşamları üzerinde geniş bir kontrol sağlarlar.

Toplumsal Ayrım: Distopyalarda sıkça görülen bir diğer özellik ise toplumun belirli bir sınıf sistemi içinde bölünmesidir. Genellikle elit bir azınlık, geniş bir çoğunluğa karşı ayrıcalıklı bir konumda bulunur.

Bireysel Özgürlük Kaybı: Bireyler genellikle distopik dünyalarda kişisel özgürlüklerini kaybetmişlerdir. Sansür ve gözetleme ile bireysel ifade özgürlükleri sıkça kısıtlanmıştır.

Teknolojik Baskı: Distopik dünyalarda genellikle teknoloji, bireyleri kontrol etmek veya yönlendirmek amacıyla kullanılır. Yüksek düzeyde gözetleme, yapay zeka ve biyoteknoloji gibi unsurlar sıkça karşılaşılan öğelerdir.

Çevresel Bozulma: Distopik hikayelerde; sıklıkla çevresel felaketler, ekosistem bozulmaları veya doğal kaynakların tükenmesi gibi unsurlar bulunur. Bu, genellikle dünyanın bir felakete sürüklenmiş hâli olarak tasvir edilir.

Buraya kadar okuduğunuz zaman hiç insanlar neden ütopya sever ki diye düşünmemişsinizdir muhtemelen, ama bu son anlattığım 5 detay muhtemelen sizde şu soruyu doğurmuştur. Bu kadar ayrımın ve aşağılanmanın olduğu, herkesin köleye benzer bir şekilde yaşadığı bu distopyaları insanlar neden sever ki? Tam olarakta bu sebepten ötürü, bir yerlerde her zaman boyun eğmeyen insanlar vardır onları biz ana karakterler olarak görüyoruz. Distopyalar genellikle mevcut toplumsal, politik veya çevresel sorunları abartılı bir şekilde tasvir eder. Bu, okuyucuların veya izleyicilerin kendi dünyalarını daha iyi anlamalarına ve mevcut durumları sorgulamalarına olanak tanır.Bu tür eserler, bireyleri düşündürerek, toplumsal sorunlara karşı daha bilinçli ve duyarlı hale getirebilir.

Distopyanın tarihine geldiğimizde ise ilk kez John Stuart Mill tarafından ‘kötü yer’ anlamında İrlanda hükümetine karşı kullanmıştır. Sizinde tahmin edebileceğiniz üzere Thomas More’un “Utopia”sından esinlenerek bu kelimeyi kullanmıştır.

Daha sonra ise bizim bildiğimiz anlamıyla ilk kez Yevgeni Zamyatin “Biz” adlı eserinde kullanmış ve yeni bir türün doğumuna sebep olmuştur. Muhtemelen “1984” ,”Cesur Yeni Dünya”, “Kallokain” ve “Fahrenheit 451” kitaplarını görmüş hatta okumuş bile olabilirsiniz. Doğru tahmin bu kitapların da hepsi birer distopik eser.

Şimdi ne dedik “kötü” yöneticiler, her şeye rağmen savaşan ana karakterler, heyecan ve gerilim, fantastik öte bir dünya… Tüm bunlar ilginizi çektiyse yukarıda önerdiğim eserlere bi göz gezdirin bence.